In 1999 na de dertigste sterfdag van Jan Hanlo werd de eerste Jan Hanlo Essayprijs uitgereikt. Het initiatief voor deze nieuwe literaire prijs werd genomen door Hans Renders (de biograaf van Jan Hanlo) en BarBara Hanlo (achternicht, die tevens de belangen behartigt voor de erven).

De Jan Hanlo Essayprijs Klein is voor een niet eerder gepubliceerd essay, de Jan Hanlo Essayprijs Groot bekroont een essaybundel, die in de twee jaar voorafgaande aan de prijsuitreiking gepubliceerd is. De ingezonden essays en essaybundels zullen door een deskundige jury worden beoordeeld.

Nieuw in 2011 is de Jan Hanlo Media-essayprijs, die in 2011 wordt toegekend aan een essay in stripvorm.